گشتاسپ

گُشتاسْپ (به ایرانی باستان ویشتاسپَ به معنی دارندهٔ اسب آماده) نام چند شخصیت معروف تاریخی در ایران باستان است:

• ویشتاسپ (هخامنشی) هخامنشی پدر داریوش بزرگ است. معمولاً نامش به همان صورت باستانی ویشتاسپ ذکر می‌گردد.
• گشتاسب‌شاه از پادشاهان کیانی فرزند لهراسپ است. زرتشت در زمان او ظهور کرد.
• گشتاسپ، نام پسر خشایارشا و برادر اردشیر یکم هخامنشی بوده‌است.
• گشتاسب (ساسانی) برادرزاده خسروپرویز و یکی از شاهان ساسانی است.

دیگر کاربردها:

• گشتاسبی: نام طایفه‌ای بزرگ در کهگیلویه و بویراحمد و فارس از قوم لر
• تالش گشتاسبی
• طایفه گشتاسبی:طایفه ای بزرگ با قدمتی تاریخی ساکن در استانهای اصفهان ،فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر.

شیخ بهایی

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی
دانشمند و نظریه‌پرداز شیعه

شناسنامه
لقب	شیخ بهایی
نسب	از نوادگان ، صحابی معروف علی بن ابی طالب
زادروز	۲۶ ذیحجه ۹۵۳ ق (۸ اسفند ۹۲۵ خ)
زادگاه	بعلبک، لبنان
تاریخ درگذشت	۱۲ شوال ۱۰۳۰ ق (۸ شهریور ۱۰۰۰ خ)
محل درگذشت	اصفهان، ایران
آرامگاه	کنار مقبرهٔ امام رضا (جنب ) مشهد در ایران
دین	اسلام
مذهب	[۱]
اطلاعات سیاسی
پست‌ها	شیخ‌الاسلام (مهم‌ترین منصب سیاسی-مذهبی در دربار صفوی)
اطلاعات علمی و مذهبی
شاگردان	ملاصدرای شیرازی محقق سبزواری ملا محسن فیض کاشانی
کتاب‌ها	، کشکول ، مثنوی نان و حلوا، عروة الوثقی ، جامع عباسی ، ، الزبده فی الاصول ،
این جعبه: نمایش • بحث • ویرایش

قبر شیخ بهایی در مرقد امام رضا(ع)

بهاءالدین محمد بن‏ حسین عاملی^[۲] معروف به شیخ بهائی (زادهٔ ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک، درگذشتهٔ ۸ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان) حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ^[۳] و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری؛ که در دانش‌های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت. در حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ را به نام او سال «نجوم و شیخ بهایی» نامگذاری کرد.^[۴]

ماد

شاهنشاهی ماد Mādai
→ ۷۲۸ پیش از میلاد–۵۴۹ پیش از میلاد ←
شاهنشاهی ماد. (۵۵۰ پ. م.) نخستین شاهنشاهی آریایی‌تباران در ایران
پایتخت	هگمتانه
زبان‌(ها)	زبان مادی
دین	آیین کهن ایرانی
دولت	پادشاهی
پادشاه
- ۷۰۱ پیش از میلاد	دیااکو (نخستین)
- ۶۲۵-۵۸۵ پیش از میلاد	کیاکسار
- ۵۴۹-۵۸۹ پیش از میلاد	ایشتوویگو (انجامین)
تاریخچه
- کیاکسار قبایل مادی را متحد نمود.	۷۲۸ پیش از میلاد
- کورش بزرگ به گشودن هگمتانه دولت ماد را سرنگون نمود.	۵۴۹ پیش از میلاد

ماد نام یکی از اقوام ایرانی تبار^[۱] که در سده ۱۷ پیش از میلاد در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته‌شد، نشیمن گزید.^[۲]

بسیاری از مورخان باستان، به صراحت، مادها را «آریایی» خوانده‌اند.^[۳][۴][۵] واژگان بازمانده از گویش مادی [مانند: Farnah (= فر)؛ Paradayda (= پردیس)؛ Vazraka (= بزرگ)؛ Vispa (= همه)؛ Spaka (= سگ)؛ Mitra (= مهر)؛ Xshayathia (= شاه)]^[۶][۷]؛^[۸] در زبان پارسی باستان، و نیز تصریح «استرابون» به «آریایی» بودن زبان مادها و پیوند و همسانی آن با زبان‌های پارس و بلخ و سغد و سکاها^[۹][۱۰] و نیز کلام داریوش بزرگ ـ که زبان مادها و پارس‌ها را در یک گروه قرار می‌دهد،^[۱۱] نشانهٔ از «آریایی» بودن زبان مادهاست.

بناهای مذهبی (معابد) یافته شده در سکونت‌گاه‌های مادها^[۱۲] و نیز نام‌های خاص مادی که با اسامی دینی آریایی ترکیب شده‌اند (مانند: Mazdakku، Bagparna، Auraparnu، Artasiraru، Bagdatti، Bagmashda) به آشکارا تعلق مذهبی قوم ماد را به اندیشه‌ها و آیین‌های دینی هندوایرانی (آریایی) و شاید زرتشتی، نشان می‌دهد.^[۱۳]

نام شاهان و سرداران ماد که در متون آشوری و یونانی و پارسی‌باستان ذکر گردیده‌اند (مانند: فْرَوَرتی، اوُوَخْشَترَ، اَرشْتْی‌وَییگَ، شیدیرپَرنَ، تَخمَ‌سپادَ و…) همگی به آشکارا «آریایی» هستند.^[۱۴][۱۵]

برخی مدعی هستند بر پایهٔ نظریهٔ "حضور دیرین مردم آریایی در خاور نزدیک و میانه" که توسط جمعی از تاریخدانان به ویژه جهانشاه درخشانی ارائه شده‌است، واژهٔ "مَدَه" در نوشتارهای میانرودان به نادرست به معنای عام سرزمین ترجمه شده‌است که با برخی از اسناد باستانی سازگار نمی‌باشد. بر پایهٔ این نظریه دست کم از هزارهٔ سوم پیش از میلاد مادها در بخش‌های غربی ایران حضور داشته‌اند.^[۱۶]

بر پایه برخی منابع مادها میان قرون ۹ تا ۷ پیش از میلاد حکومتی یکپارچه برای سرزمین‌های مادی‏ تشکیل ندادند و در این رابطه برخی معتقدند که به نظر می‌رسد آن چه در بارهٔ نهادهای تمدنی و حکومتی مادها در متون تاریخی (هردوت و پس از وی) روایت شده‌است، تصویری متعلق به هخامنشیان و پارس‌ها باشد که سپس به تن و قامت مادهایی که روزگارشان گذشته بود، پوشانده و بازسازی شده‌است.^[۱۷] آن چه از متون آشوری - که اسنادی معاصر با دوران مادها هستند - برمی‌آید، آن است که مادها از سدهٔ نهم تا هفتم پ. م. نتوانسته بودند چنان پیش‌رفتی بیابند که سبب هم‌گرایی و اتحاد و سازمان‌یافتگی قبایل و طوایف پراکندهٔ ماد بر محور یک رهبر و فرمان‌روای برتر و واحد - که بتوان وی را پادشاه کل سرزمین‌های مادنشین نامید؛ آن گونه که هرودوت، دیاکو را چنین می‌نماید، شده باشد.^[۱۸] پادشاهان آشور در ضمن لشکرکشی‌های پرشمار خود به قلم‌رو سکونت مادها، همواره با شمار فراوانی از «شاهان محلی» (حاکمان مستقل شهرهای مختلف) روبه‌رو بوده‌اند و نه یک پادشاه واحد حاکم بر کل سرزمین‌های مادنشین.^[۱۹][۲۰]

تاریخ ایران
دوران باستان
نیا-ایلامی ۳۲۰۰–۲۷۰۰ پ.م.
عیلام ۲۷۰۰–۵۳۹ پ.م.
منائیان ۸۵۰–۶۱۶ پ.م.
شاهنشاهی
ماد ۶۷۸–۵۵۰ پ.م.
(سکاها ۶۵۲–۶۲۵ پ.م.)
هخامنشیان ۵۵۰–۳۳۰ پ.م.
سلوکیان ۳۱۲–۶۳ پ.م.
اشکانیان ۲۴۷ پ.م.–۲۲۴ پس از میلاد
ساسانیان ۲۲۴–۶۵۱
سده‌های میانه
امویان ۶۶۱–۷۵۰
خلافت عباسیان ۷۵۰–۱۲۵۸
زیاریان ۹۲۸–۱۰۴۳	صفاریان ۸۶۷–۱۰۰۲
آل بویه ۹۳۴–۱۰۵۵	سامانیان ۸۷۵–۹۹۹
غزنویان ۹۶۳–۱۱۸۶
سلجوقیان ۱۰۳۷–۱۱۹۴
خوارزمشاهیان ۱۰۷۷–۱۲۳۱
ایلخانان ۱۲۵۶–۱۳۳۵
چوپانیان ۱۳۳۵–۱۳۵۷	مظفریان ۱۳۳۵–۱۳۹۳
جلایریان ۱۳۳۶–۱۴۳۲	سربداران ۱۳۳۷–۱۳۷۶
تیموریان ۱۳۷۰–۱۴۰۵
قراقویونلو ۱۴۰۶–۱۴۶۸	تیموریان ۱۴۰۵–۱۵۰۷
آق‌قویونلو ۱۴۶۸–۱۵۰۸
معاصر اولیه
صفویان ۱۵۰۱–۱۷۳۶
افشاریان ۱۷۳۶–۱۷۴۷
زندیان ۱۷۶۰–۱۷۹۴	افشاریان ۱۷۴۷–۱۷۹۶
قاجاریان ۱۷۹۶–۱۹۲۵
معاصر
دودمان پهلوی ۱۹۲۵–۱۹۷۹
دولت موقت ایران ۱۹۷۹–۱۹۸۰
جمهوری اسلامی ۱۹۸۰–امروز
نوشتارهای مرتبط [نمایش]
این جعبه: نمایش • بحث • ویرایش

شاهنشاهی ماد در زمان هووخشتره به بزرگ‌ترین پادشاهی غرب آسیا حکومت می‌کرد و سراسر ایران را آن چنان که در نقشه سرزمین ماد هویدا است برای نخستین بار در تاریخ به زیر یک پرچم آورد. هوخشتره بنیانگذار اولین قدرت ایرانی بود. پایه گذاری دولت ماد به عنوان نخستین دولت بر پایه وحدت اقوام مختلف ساکن فلات ایران با مشترکات و پیوندهای فرهنگی را باید به عنوان مهم‌ترین رویداد در تاریخ ایران به شمارآورد.

مجموعه لشکرکشی‌های آشور به سرزمین ماد در قرن هشتم پ. م. و خطر حمله از غرب به‌وسیله دولت زورمند آشور، نیاز تشکیل یک دولت متمرکز را برای مادها که جدیدترین مهاجران به زاگرس بودند بوجود آورد.

هرودوت می‌نویسد:

آشوری‌ها در آسیا پانصد سال حکومت کردند، اول مردمی که سر از اطاعت آن‌ها پیچیدند، مادها بودند. اینان برای آزادگی جنگیدند، رشادت‌ها کردند و از قید بندگی رستند.

شاه عباس یکم

شاه عباس یکم صفوی
دوران	پادشاه سلسله صفوی والی هرات
تاجگذاری	۹۸۹ (قمری)
لقب(ها)	عباس میرزا
زادروز	۱ رمضان ۹۷۸ (قمری) ۲۷ ژانویه ۱۵۷۱ (میلادی)
زادگاه	هرات
مرگ	جمعه ۲۴ جمادی‌الاول ۱۰۳۸ (قمری) ۱۹ ژانویه ۱۶۲۹ (میلادی)
محل مرگ	کاخ اشرف (بهشهر کنونی در استان مازندران)
آرامگاه	کاشان
پیش از	شاه صفی
پس از	شاه محمد خدابنده
همسر	تعدد همسران
پدر	شاه محمد خدابنده
مادر	خیرالنساء بیگم
فرزندان	, , , اسماعیل میرزا, , , , , , ,
دین	اسلام

شاه عباس بزرگ یا شاه عباس یکم (۹۹۶-۱۰۳۸ه‍. ق / ۱۵۸۷-۱۶۲۹م) نامدارترین شهریار دوران صفوی است. او فرزند شاه محمد خدابنده و پنجمین شاه از دودمان صفوی است که بر ایران به مدت بیش از ۴۲ سال با اقتدار شهریاری نمود.

شاه عباس در هجده سالگی قزوین را متصرف شد و خود را شاه ایران خواند. او برای آنکه خیالش از سوی عثمانی آسوده گردد، پیمان نامهٔ صلح با آن کشور بست و باختر ایران را به آنان واگذارد. سپس به بهینه‌سازی امور درونکشوری و فرونشاندن شورش استان‌ها پرداخت.

او نخست ازبکان را شکست داد و سپس به جنگ با عثمانی درآمد. او در سه نوبت با عثمانی جنگید و در هر سه بار پیروز شد. همچنین دو بار به گرجستان حمله کرد و آن را غارت کرد.

از واپسین لشکرکشی‌های او می‌توان فتح قندهار و آزادسازی جزایر و بنادر خلیج فارس از دست پرتغال را نام برد. در زمان شاه عباس درآمد نقدی و غیر نقدی کشور بالا رفت و همچنین بازرگانی با کشورهای بیگانه افزایش یافت. او بسیاری از نقاط کشور را آباد کرد و بناهای بسیاری ساخت که هنوز برخی از آنها پابرجاست.

شاه عباس در گذار زندگی یکی از فرزندانش را کشت و دو تن دیگر را کور کرد و دو پسر دیگرش نیز در کودکی مردند؛ بدین شیوه در هنگام مرگ جانشین شایسته‌ای از خود بازنگذاشت و به ناچار نوه او با نام شاه صفی به پادشاهی رسید.

• تاج گذاری: ۹۸۹ هجری قمری
• مکان تاج گذاری: شهر هرات در ایالت خراسان (اکنون در افغانستان)
• جانشین: شاه صفی (سام میرزا پسر صفی میرزا)

پذیرایی شاه عباس از ترکستان)، سقف‌نگاره‌ای در چهل‌ستون اصفهان.

شاه سلطان حسین

شاه سلطان حسین صفوی
دوران	پادشاه سلسله صفوی
تاجگذاری	۱۴ ذیحجه سال ۱۱۰۵ هجری قمری
پیش از	محمود افغان
پس از	شاه سلیمان
همسر	همسران بسیار
پدر	شاه سلیمان صفوی
دین	اسلام

شاه سلطان حسین (حکومت: ۱۱۰۵-۱۱۳۵ه‍. ق/۱۶۹۴-۱۷۲۲م) آخرین پادشاه از دودمان صفوی بود که به مدت ۳۰ سال حکومت کرد. او در ۱۴ ذیحجه سال ۱۱۰۵ هجری قمری (۶ اوت ۱۶۹۴ میلادی) تاج‌گذاری کرد و حکومتش با قیام افغان‌ها به رهبری محمود هوتکی و سقوط اصفهان پایتخت کشور در ۱۱۳۵ هجری قمری () به پایان رسید. پایان سلطنت او فروپاشی عملی دودمان دیرپای صفویه را نیز رقم زد.

ناصرالدین‌شاه قاجار

ناصرالدین‌شاه قاجار
ناصرالدین‌شاه قاجار اثر کمال‌الملک
دوران	۲۲ شهریور ۱۲۲۷ - ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵
نام کامل	ناصرالدین میرزا
لقب(ها)	سلطان صاحبقران شاه بابا شاه شهید
زادروز	۲۵ تیر ۱۲۱۰
زادگاه	دهکده کهنمو از توابع تبریز، ایران
مرگ	۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ (۶۴ سال)
محل مرگ	حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
آرامگاه	حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
پیش از	مظفرالدین شاه
پس از	محمدشاه
همسر	۸۵ صیغه و عقدی سوگلی: انیس الدوله
دودمان	سلسله قاجاریه
پدر	محمد شاه قاجار
مادر	مهد علیا
فرزندان	چهل و دو فرزند
دین	شیعه اسلام

ناصرالدین‌شاه قاجار (۲۵ تیر ۱۲۱۰ - ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵) که پیش از پادشاهی ناصرالدین میرزا خوانده می‌شد، معروف به قبله عالم، سلطان صاحبقران و بعد شاه شهید، چهارمین شاه از دودمان قاجار ایران بود. وی طولانی‌ترین دوره پادشاهی را در میان دودمان قاجار داراست. او همچنین نخستین پادشاه ایران بود که خاطرات خود را نوشت.

امیرکبیر

امیرکبیر

شناسنامه
نام کامل	میرزا تقی‌خان فراهانی
سرشناس به	امیرکبیر
زادروز	۱۱۸۶ خورشیدی
زادگاه	روستای هزاوه، از توابع اراک، ایران
تاریخ مرگ	۲۰ دی ۱۲۳۰
جایگاه مرگ	باغ فین کاشان، ایران
همسر	جان جان خانم عزت‌الدوله (خواهر ناصرالدین‌شاه)
فرزندان	تاج‌الملوک (ام‌الخاقان و ملکه‌ مظفرالدین شاه) میرزااحمدخان (امیرزاده) سلطان خانم همدم‌الملوک خانم
اطلاعات سیاسی
سمت	صدراعظم
کارها	موسس مدرسه دارُالفُنون انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه رسیدگی به وضع مالیه
پادشاه	ناصرالدین‌شاه
پس از	میرزا آقاسی وبگاه رسمی =
پیش از	میرزا آقاخان نوری
ن • ب • و

برای دانشگاهی به همین نام دانشگاه صنعتی امیرکبیر را ببینید.

«میرزا محمد تقی‌خان فراهانی»^[۱] (زاده: ۱۱۸۶، درگذشته:۲۰ دی ۱۲۳۰) مشهور به امیرکبیر، یکی از صدراعظم‌های ایران در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بود. اصلاحات امیرکبیر اندکی پس از رسیدن وی به صدارت آغاز گشت و تا پایان صدارت کوتاه او ادامه یافت. مدت صدارت امیر کبیر ۳۹ ماه (سه سال و سه ماه) بود. وی مؤسس دارُالفُنون بود که برای آموزش دانش و فناوری جدید به فرمان او در تهران تأسیس شد. همچنین انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه از جمله اقدامات وی به‌شمار می‌آید. امیرکبیر پس از این که با توطئه اطرافیان شاه از مقام خود برکنار و به کاشان تبعید شد، در حمام فین به دستور ناصرالدین‌شاه به قتل رسید. پیکر وی در شهر کربلا به خاک سپرده شده‌است.^{[۲] [۳]}

بی نینگ انگلیسی که همراه وزیر مختار انگلیس امیر را ملاقات کرده وی را فردی درشت و تنومند و هوشمند توصیف کرده است. بی نینگ می‌نویسد امیر در جوانی اهل کشتی بوده و اندام قوی و درشت وی هم موید همین مطلب است. از پهلوانی امیر اطلاعی در دست نیست اما ورزش زورخانه در زمان وی رایج‌ترین ورزش بود. لباس امیر جبه بود و به منشیانش نیر دستور داده بود جبه به تن کنند. امیر کلاه بلندی بر سر می‌گذاشت و موهای وی بلند و از نوع به اصطلاح پاشنه نخواب بود. وزیر مختار انگلیس در یکی از گزارش‌هایش می‌نویسد پول دوستی که صفت بارز ایرانیان است به هیچ وجه در امیر راهی ندارد. همه وی را فردی مورد اطمینان و غیر قابل فساد می‌دانستند. دکتر یاکوب ادوارد پولاک اتریشی می‌نویسد: پولهایی که به امیر می‌دادند و نمی‌گرفت همگی خرج کشتنش شد.^[۴]

ایرج قادری

ایرج قادری
زاده	۱۳۱۴ تهران
درگذشته	۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ (۷۷ سال) بیمارستان مهرداد تهران
نام دیگر	امیرایرج قادری
ملیت	ایرانی
زمینه فعالیت	کارگردان، بازیگر، تدوین‌گر، فیلمنامه نویس، تهیه‌کننده
سال‌های فعالیت	۱۳۳۴ تا ۱۳۹۱
همسر	بازیگر سینما ازدواج۱۳۳۱ تا روز فوت
فرزندان	تورج فرزند اول (در سال ۱۳۵۲ براثر سانحه رانندگی در اورگان آمریکا درگذشت) ژوبین فرزند دوم از ازدواج موقت با فاطمه محمودی شنگل آبادی[نیازمند منبع]
صفحه در وب‌گاه IMDb
صفحه در وب‌گاه سوره

ایرج قادری (زاده ۱۳۱۴ تهران - درگذشته ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ تهران)، کارگردان، فیلمنامه‌نویس و بازیگر سرشناس و قدیمی سینمای ایران بود. ایرج قادری در ۴۱ فیلم کارگردان، ۴ فیلم نویسنده، ۷۲ فیلم بازیگر، ۹ فیلم تهیه‌کننده و ۱ فیلم تدوین‌گر بود. آخرین فیلم او شبکه بود.

محمدعلی فردین

فردین
زمینه فعالیت	سینما ، ورزش
ملیت	ایرانی
تولد	۱۵ بهمن ۱۳۰۹ تهران
مرگ	۱۸ فروردین ۱۳۷۹ تهران
مدفن	قطعه هنرمندان بهشت زهرا
پیشه	بازیگر ، کشتی‌گیر
سال‌های فعالیت	۱۳۳۸ - ۱۳۵۷
همسر(ها)	مهری خمارلو[۱]
فرزندان	سعید ، سیاوش ، عاطفه ، آمنه
صفحه در وب‌گاه IMDb
صفحه در وب‌گاه سوره

محمدعلی فــردیـن (زادهٔ ۱۵ بهمن ۱۳۰۹ در تهران ٬ متوفی به تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۷۹ در تهران) بازیگر سینما و کشتی‌گیر ایرانی بود.

وی با فیلم «دوقلوها» به کارگردانی شاپور یاسمی درنقش برادر دوقلوی ناصر ملک‌مطیعی درچند پلان شروع کرد و بعد ها با بازی در فیلم چشمه آب حیات حضور حرفه ای خود را در سینما آغاز کرد. از دیگر فعالیت‌های وی قبل از عرصه سینما می‌توان به ورزش کشتی اشاره کرد او در قهرمانی کشتی جهان ۱۹۵۴ مدال نقره گرفت. بعد از انقلاب اسلامی فردین همچون بسیاری دیگر از هنرمندان،از ادامه فعالیت بازماند و تقریبا خانه نشین شد.

محمد علی فردین در مسابقات جهانی استانبول ۱۹۵۷

فردین از محبوبیت ویژه ای از بین دیگر هنرمندان ایرانی، در میان توده کثیر مردم ایران برخوردار بود، به دلیل طبع جوانمردی و خصلت مردانگی که در نقش های سینمایی و زندگی شخصی اش به تصویر کشید، شخصیت فردین را در قلبهای مردم ایران پایدار کرد و به او لقب سـلـطـان قلـبها را دادند.

نقش رستم

مختصات: ۲۹°۵۹′۲۰″ شمالی ۵۲°۵۲′۲۹″ شرقی

نقش رستم
نام	نقش رستم
کشور	ایران
استان	فارس
شهرستان	مرودشت
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	سه‌گنبدان دژنبشت
نوع بنا	گور صخره‌ای و نقش‌برجسته
کاربری	آرامگاه و یادمان
دیرینگی	از حدود ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی
دورهٔ ساخت اثر	عیلامی، هخامنشی و ساسانی
مالک فعلی اثر	سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۱
تاریخ ثبت ملی	۲۴ شهریور ۱۳۱۰
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	همه‌روزه از ساعت ۸ تا ۱۸:۳۰
شماره تلفن	‎+۹۸(۰)۷۲۸۴۴۳۲۲۴۸-۹
وبگاه	وب‌گاه رسمی
نقش رستم روی نقشه ایران ۲۹.۹۸۸۸۸۹° شمالی ۵۲.۸۷۴۷۲۲° شرقی

نقش رستم نام مجموعه‌ای باستانی در روستای زنگی‌آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. این محوطهٔ باستانی یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده‌است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته‌های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش‌برجستهٔ ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان در این مکان قرار دارند و در دورهٔ ساسانی، محوطهٔ نقش رستم از نظر دینی و ملی نیز اهمیت بسیار داشته‌است.

در گذشته، نام این مکان سه‌گنبدان یا دوگنبدان بوده‌است که در بین مردم منطقه، به نام‌های کوه حاجی‌آباد،کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز خوانده می‌شد و احتمالاً نام نقش رستم پس از آنکه ایرانیان بین رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ‌نگاره‌های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شد.

قدیمی‌ترین نقش موجود در نقش رستم مربوط به دورهٔ عیلام است که نقش دو ایزد و ایزدبانو و شاه و ملکه را به‌تصویر کشیده بود ولی بعدها در دورهٔ ساسانی، بهرام دوم بخش‌هایی از آن را پاک کرد و نقش خود و درباریانش را به جای آن تراشید. کعبه زرتشت بنای سنگی و بُرج‌مانند موجود در این محوطه‌است که به احتمال زیاد در دورهٔ هخامنشی ساخته شده بود و کاربرد آن تاکنون مشخص نشده است؛ بر سه گوشهٔ این بنا دو کتیبه از شاپور اول و کرتیر نوشته شده‌است که از نظر تاریخی ارزش زیادی دارند. چهار آرامگاه دخمه‌ای در سینهٔ کوه رحمت کنده شده‌اند که متعلق به داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم هستند که همهٔ آن‌ها از ویژگی‌های یکسانی برخوردارند.

اردشیر بابکان نخستین کسی‌ست که در این محوطه، سنگ‌نگاره‌ای تراشید و صحنهٔ تاجگیری‌اش از دست اهورامزدا را ثبت کرد. پس از وی نیز شاهان ساسانی صحنه‌های تاجگذاری‌شان یا شرح نبردها و افتخارتشان را بر سینهٔ کوه نقش کردند. اینکه اردشیر و پسرش شاپور دوم نقش‌برجسته‌هایی را در کنار نقش‌برجسته‌های همتایان هخامنشی خود در نقش رستم تراشیدند، احتمالاً نشان از راهکردی فرهنگی و سیاسی در تقلید از گذشته داشته‌است.

محتویات