آیین کهن ایرانی

آیین کهن ایرانی به دین کهن اقوام ایرانی‌تبار، پیش از زرتشت گفته می‌شود.

بطورکلی شاخص‌های آیین کهن ایرانی به شرح زیر است:

• پرستش اهورامزدا به عنوان خدای برتر: از قراین چنین برمی‌آید که ایرانیان به مرور در آیین کهن آریایی‌ها تصرفاتی قایل شدند چنان‌که از وقتیکه تاریخ ایرانیان معلوم است، اهورامزدا خدای بزرگ طوایف شهرنشین و متمدن شرقی و غربی ایران محسوب می‌شده‌است. مزداپرستی قدیم‌تر از دین زرتشت است. مزدا خدای قبیله یا ملتی معین نیست و خدای عالم و پروردگار بنی‌آدم است.^[۱] وابستگی میان اهورامزدا و آیین زرتشت آنچنان نزدیک است که بسیاری چنان می‌پندارند که پرستش این خدا از دین زرتشت سرچشمه گرفته‌است ولی دلایل بسیاری در دسترس است که نشان می‌دهد اهورامزدا ایزدی بسیار کهن است و زرتشت در دین‌آوری خود از این نام برای نامیدن خدای یگانه استفاده کرده‌است. لازم به یادآوری نیست که گاه اتفاق می‌افتد که آیینی نو، نام‌های کهن را مفهوم تازه می‌بخشد. نام مجرد مزدا باستانی‌تر از دین زرتشت است و حتی نقش اساسی‌ای که در مزدیسنا به عهدهٔ این ایزد محول شده‌است نیز به دوران قبل از زرتشت برمی‌گردد.^[۲] می‌توان باور داشت که در اواخر هزارهٔ دوم و اوایل هزارهٔ اول پیش از میلاد که قبایل ایرانی هنوز از یکدیگر جدا نشده‌بودند، پرستش خدایی به نام اهورامزدا در میان ایشان شکل گرفته بوده‌است که مظهر خرد، عدالت و خلق بوده‌است. پس از او بخشی از خدایان کهن هندوایرانی، اهوراها، با کاهشی در خویشکاری‌‌‌های کهن‌شان، تا حدی صورت فرشتگان یافته، گروه دیگر خدایان هندوایرانی، دیوها، مظهر شر گشته‌بودند. سپس در مرحلهٔ پیشرفته‌تری از دین، در فرهنگ اوستایی شرق ایران، اهورامزدا به خدایی یکتا مورد پرستش قرار گرفته و خدایان دیگر حذف شده‌اند و اهریمن مظهر و سرور دیوان گذشته‌است، در حالی که در بخش‌های دیگر این بوم، از جمله پارس دین ایرانی بر همان اساس کهن باقی‌مانده‌است. علت عمومیت یافتن نهایی دین زرتشتی را در ایران می‌توان در همین پیشروتر بودن گاهان زرتشت نسبت به بقیه دید.^[۳]
• پرستش خدایان متعدد: پرستش خدایانی چون آناهیتا، تیر، میترا، بهرام، ارته، رشن، فروشی، زامیاد و هوم.^[۴]

بنا به گفته گزنفون، تاريخنگار يوناني، موقعي که کوروش بزرگ فرمانده‌ي  ارتش پارس را به عهده گرفت، دسته‌ي  اصلي ارتش ، پياده بود که بيشتر براي رزم از دور بار آمده و به تير و کمان و زوبين و فلاخن مسلح بود. کوروش براي ايجاد و تقويت روح جنگاوري، به سي هزار نفر از سربازان پارسي که مطابق اصول تربيت کشور پارس داراي خصايل سپاهيگري برجست‌هايي بودند، دستور دادند اسلحه خودشان را به نيزه و شمشير تبديل كنند و به مبارزه از نزديک و رزم تن به تن خو بگيرند.

آن دسته را «پيادگان سنگين اسلحه» مي خواندند و سلاح اصلي ايشان عبارت از يک نيزه بلند، يک شمشير يا تبرزين بود که با دست راست به کار مي بردند و يک سپر کوچک که از ترکه‌ي  محکم بافته شده بود و در دست چپ ميگرفتند و به سينه خود هم جوشن ميبستند. ساير افراد پياده به تير وکمان يا فلاخن و زوبين مسلح بودند که در ميدان رزم به عنوان دسته ‌هاي امدادي به کار ميرفتند.

آنگونه كه از تصاوير و يافته‌‌هاي باستان شناسي بر ميآيد، ابزار جنگي اين دسته از سپاهيان هخامنشي عبارت بود از: نيزه و تير، سپر‌هاي كوچك و هلالي بافته شده از ني، سپر‌هاي بيضي شكل داراي يك برآمدگي فلزي در وسط به نام گل سپر كه معمولا تصاوير زيبايي بر آن نقش شد‌هاند، سپر‌هاي بزرگ و مستطيلي، دشنه‌‌هاي ايراني كه دسته آن‌ها طبق عادت معمول ايرانيان به صورت سر يك جانور ساخته ميشد، دشنه اي كوتاه به نام «اكيناكه» كه به كمر مي آويختند، چاقو‌هايي كه دسته آن‌ها به شكل حيوانه‌ايي مانند شير، گاو و بزكوهي ساخته شده بود و كمان كه مشخصه قوميت ايراني بود، به همراه كمان داني كه خاص ايرانيان بود.

گشتاسپ

گُشتاسْپ (به ایرانی باستان ویشتاسپَ به معنی دارندهٔ اسب آماده) نام چند شخصیت معروف تاریخی در ایران باستان است:

• ویشتاسپ (هخامنشی) هخامنشی پدر داریوش بزرگ است. معمولاً نامش به همان صورت باستانی ویشتاسپ ذکر می‌گردد.
• گشتاسب‌شاه از پادشاهان کیانی فرزند لهراسپ است. زرتشت در زمان او ظهور کرد.
• گشتاسپ، نام پسر خشایارشا و برادر اردشیر یکم هخامنشی بوده‌است.
• گشتاسب (ساسانی) برادرزاده خسروپرویز و یکی از شاهان ساسانی است.

دیگر کاربردها:

• گشتاسبی: نام طایفه‌ای بزرگ در کهگیلویه و بویراحمد و فارس از قوم لر
• تالش گشتاسبی
• طایفه گشتاسبی:طایفه ای بزرگ با قدمتی تاریخی ساکن در استانهای اصفهان ،فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر.

شیخ بهایی

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی
دانشمند و نظریه‌پرداز شیعه

شناسنامه
لقب	شیخ بهایی
نسب	از نوادگان ، صحابی معروف علی بن ابی طالب
زادروز	۲۶ ذیحجه ۹۵۳ ق (۸ اسفند ۹۲۵ خ)
زادگاه	بعلبک، لبنان
تاریخ درگذشت	۱۲ شوال ۱۰۳۰ ق (۸ شهریور ۱۰۰۰ خ)
محل درگذشت	اصفهان، ایران
آرامگاه	کنار مقبرهٔ امام رضا (جنب ) مشهد در ایران
دین	اسلام
مذهب	[۱]
اطلاعات سیاسی
پست‌ها	شیخ‌الاسلام (مهم‌ترین منصب سیاسی-مذهبی در دربار صفوی)
اطلاعات علمی و مذهبی
شاگردان	ملاصدرای شیرازی محقق سبزواری ملا محسن فیض کاشانی
کتاب‌ها	، کشکول ، مثنوی نان و حلوا، عروة الوثقی ، جامع عباسی ، ، الزبده فی الاصول ،
این جعبه: نمایش • بحث • ویرایش

قبر شیخ بهایی در مرقد امام رضا(ع)

بهاءالدین محمد بن‏ حسین عاملی^[۲] معروف به شیخ بهائی (زادهٔ ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک، درگذشتهٔ ۸ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان) حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ^[۳] و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری؛ که در دانش‌های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت. در حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ را به نام او سال «نجوم و شیخ بهایی» نامگذاری کرد.^[۴]